Als je met een programma als A Year to Live bezig bent dan hou je je ook bezig met de manier waarop je dood gaat. Je maakt visualisaties van een plotselinge dood (gewoon inslapen, hartaanval, verongelukken), van een langzame dood (oud en misschien wel dement in een verpleegtehuis) tot een dood met een lange lijdensweg (kanker, ziekte). Het zijn visualisaties, je het werkelijk voorstellen kan je nooit, dat pretendeer je ook niet met de visualisaties. Ook euthanasie en zelfs zelfmoord passeren de revue. In de visualisaties kijk je welke angsten je tegenkomt en die angsten probeer je te onderzoeken en een plaats te geven.
Het zijn voor mij visualisaties die ik al een aantal jaren doe. Binnen het boeddhisme is vergankelijkheid zo’n belangrijk thema dat er veel meditaties en Koan’s over de dood zijn. In het programma van A Year to Live komen ook verschillende meditaties over de dood voor.
De visualisatie over de manier waarop ik sterf zijn voor mij dan ook niet beangstigend, ik voel mij daarin niet bang voor de dood, de dood is zo onlosmakelijk met het leven verbonden dat ik denk wel de rust te hebben als het moment daar is. Anders wordt het als er een lijdensweg voorafgaat aan de dood. Lijden is in het boeddhisme de eerste edele waarheid. En het gaat hier niet alleen om fysiek lijden, maar meer nog om geestelijk lijden. En het lijden heeft mij de afgelopen maand wel bezig gehouden.
Door de zelfdoding (ik vind zelfmoord een heel naar woord) van Anthonie Kamerling en onlangs van Rolf Pagano heb ik hele bijzondere gesprekken gehad met mensen over het lijden dat deze mensen moeten hebben ervaren voordat zij tot hun daad van zelfdoding zijn gekomen. Zelfdoding is in onze maatschappij een taboe. En niet zo’n klein beetje ook heb ik onder vonden. Zelfdoding wordt gezien als vluchten voor de problemen die je hebt, leed doen aan je nabestaanden. ‘De weg van de minste weerstand kiezen’ zei mijn vader altijd. Maar is dat zo? Moeten we dan altijd kiezen voor de weg met de meeste weerstand? Moeten we om het leed van onze nabestaanden te verzachten ons eigen leed in alle hevigheid ondergaan?
Als we fysiek ernstig lijden dan bestaat er tegenwoordig onder voorwaarden de mogelijkheid tot euthanasie, maar als we geestelijk lijden dan moeten we daar maar mee zien te leven. Is geestelijk lijden “ondergeschikt” aan fysiek lijden? Voor beide vormen van lijden heeft de medische wetenschap medicatie die het lijden kan verlichten, maar voor beide vormen van lijden staat op een bepaald moment ook de medische wetenschap met lege handen. Waarom dan zo’n taboe op zelfdoding en veel minder op euthanasie?
Het is voor mij moeilijk voor te stellen wat een zelfdoding in je directe omgeving met je doet. Ik heb geen zelfdodingen in mijn directe omgeving mee gemaakt. Maar ik heb de afgelopen maand wel gesproken met S. wiens broer onverwachts gekozen heeft om een einde aan zijn leven te maken. En W. wiens schoonmoeder besloten heeft om uit het leven te stappen. En wat mij opviel was het begrip wat zij hebben voor de daad van zelfdoding, geen enkel verwijt, maar ook geen schuldgevoel.
En het begrip schuld is iets wat zelfdoding volgens mij tot een enorm taboe maakt. Maar is schuld niet een begrip dat sterk gekoppeld is aan onze christelijke roots? Door het boeddhisme heeft het begrip schuld voor mij een hele andere invulling gekregen. Laatst zei iemand op twitter dat “verantwoordelijkheid nemen” in Nederland betekent dat je “ergens de schuld van kan krijgen als het misgaat”. Verantwoordelijkheid nemen betekent voor mij je eigen potentie kennen en leven, ontdekken waartoe je in staat bent, handelend vanuit een juiste intentie. Ja en soms is mijn potentie nog maar heel beperkt en blijk ik nog maar tot weinig in staat te zijn, dan hoop ik op een leerproces.
Moeten we bij zelfdoding juist niet blij zijn dat de mensen de rust hebben gevonden die zij hoopten te vinden? Ieder moet zijn eigen weg hierin gaan, maar waarom is het toch nodig om de weg van anderen te veroordelen? Is het leven belangrijker dan de dood? Is het leven niet hetzelfde als de dood? Wat maakt dat het fysieke lichaam zo belangrijk voor ons is? En waarom verwaarlozen wij het dan zo? Te veel en ongezond eten, te veel alcohol drinken, roken? Voor mij is het de afgelopen maand nog duidelijker geworden dat mijn fysieke lichaam de drager voor mijn spirituele pad is en dat ik door dat niet te verwaarlozen het bewandelen van mijn spirituele pad ‘vergemakkelijk’.
Zou jij een einde aan je leven kunnen maken is mij de afgelopen weken een paar keer gevraagd. Nee, ik zou geen einde aan mijn leven maken door zelfdoding, gewoon omdat het voor MIJ geen oplossing biedt. Mijn spirituele pad gaat door en zelfdoding zou voor mij het opwerpen van een obstakel op mijn spirituele pad, op mijn wedergeboorte zijn en waarom zou ik dat doen? Ik kies in dit geval liever voor het pad met de minste weerstand. Maar dat wil niet zeggen dat ik geen begrip heb voor mensen die uit het leven stappen. Ik kan mij er heel goed wat bij voorstellen. Want soms overvalt mij wel een soort van gretigheid naar het vervolgen van mijn spirituele pad en een verlangen om dat pad na mijn dood te kunnen “leven”. Maar het pad ontvouwt zich zoals het zich ontvouwt of ik er nu wel of niet gretig naar ben. En daar heb ik mee te leven.
Gisteren hoorde ik de mooie quote van Willigis Jäger: “Ich bin nicht Materie, die eine spirituelle Erfahrung macht. Ich bin ein spirituelles Wesen, das diese menschliche Erfahrung macht”.
Mooi blog!
Khrisnamurti zei over zelfdoding dat het ‘niets oploste’.
De vraag is wat er niet wordt opgelost in dit geval.
Vanuit mijn interpretatie heeft het te maken met een taak die we als psychisch wezen moeten doormaken door het aannemen van een fysiek bestaan.
En met dat fysieke bestaan alle ongemakken van dien…
Maar ik heb geen oordeel hierover, en wat je zo mooi beschrijft in je blog is ook het oordeel-loze hierin.
Het onderzoeken.
Echt onderzoeken kan alleen met een open geest.
En daar gaat het om in dit levensproces 🙂
Sterven vraagt heel veel energie, geloof ik. Van buitenaf, door een ongeluk bijvoorbeeld. Of van binnen uit, het besluit: dit is de laatste adem. Sommige mensen doen er heel lang over.
Het lijkt mij eigenlijk onmogelijk iets algemeens over zelfdoding te zeggen… laat staan te vinden! Het brengt misschien voor je naasten extra verdriet met zich mee doordat er een element van afwijzing in gevoeld kan worden.
We moeten natuurlijk helemaal niks, ieder gaat zijn haar pad.
Voorlopig is mijn pad hier zo spannend leuk en ontzagwekkend dat die overgang nog even op zich mag laten wachten:-)
Overigens, Petra, vereng je het begrip dukkha niet door het juist in dít verband te plaatsen?
Ik heb Uw stuk aandachtig gelezen en U bent (een van de weinigen) die zelfdoding niet veroordelen.
Onze zoon Leonard Iwan geboren 4 februari 1969 heeft toen hij 17 jaar was(1986) een ernstig brommerongeluk gehad.Ogenschijnlijk kwam hij er goed af, geen zichtbare gebreken. Maar wij mijn man en ik wisten beter.
Toen hij uit coma ontwaakte zei.hij ik moet dood. Wie zegt dat vroegen wij. Beppe. (mijn moeder die al 8 jaar geleden overleden was) Het liep niet zoals hij graag wilde. Hij kon niet meer onthouden. Hij (verweet ????ons) dat wij hem hadden teruggehaald.
Hij zei woordelijk “Pappa en Mamma!Waarom hebben jullie mij teruggehaald. Het was daar zo rustig en vredig.” Van zijn eerste dagen na het ongeluk,waarin de moeilijkheden om het leven volwaardig op te pakken al doorschijnen,tot de wetenschap dat hij door niemand opgevangen kan worden ,komt hij vervolgens tot zijn ontluisterende keuze het leven vaarwel te zeggen.(Na 14 jaar strijd) november 2000.
Ik heb hier een boek over geschreven met als titel Pappa en Mamma,waarom hebben jullie mij teruggehaald etc.
Ik was begonnen met een studie theosofie (jaren geleden) aan de Olcott University in Amerika. Het was toen nog niet online in Nederland. Thans wel, dus ben ik weer in Nederland begonnen.
Ook voor het ongeluk van onze zoon geloofde ik al s terk in reincarnatie. Nu nog..
Leonard is gegaan,naar waar hij geweest is
Een rustige vredige en liefdevolle wereld.
Het was tevens een wereld die hem gevormd heeft en zo kwetsbaar maakte bij de onrechtvaardigheden in deze wereld.
Eens hoop ik hem in een andere dimensie weer te ontmoeten. We hadden één kind.
Het boek “Pappa en mamma, waarom hebben jullie mij teruggehaald” is nog verkrijgbaar bij Lezerspunt:
http://www.lezerspunt.nl/biografisch/pappa-en-mamma-waarom-hebben-jullie-mij-teruggehaald-koopman
het is nu overal te koop in kleiner formaat en geen kleurenfoto’s.
bij bol.com
boekenroute
bruna winkels
Mooi Petra dat je dit met veel begrip en respect bespreekbaar maakt. Sinds 1986 beoefen ik het Boedhisme, het is nu ondertussen een staat van zijn geworden. Zelfdoding is iets om eigenlijk ook respect voor te hebben, maar tevens lost het volgens Boeddhisme niets op. Mensen die zelfdoding plegen lijden intens, en zijn daarin ernstig eenzaam. Om tot een dergelijke keuze te komen is niet zomaar gedaan, er gaat een lang lijden aan vooraf. Ze staan ver af van hun Boeddhanatuur en verliezen elke vorm van compassie en empathie voor zichzelf en voor anderen, het depressie monster trekt ze in de diepste donkere spelonken van hun geest, dat is eigenlijk het grootste lijden. Door er een einde aan te maken met zelfdoding lost daar niets in op, de levenstaat waarin men sterft zal ook de levenstaat zijn waarin men weer geboren wordt. Dat geldt ook voor mensen die een natuurlijke dood sterven, het is niet zo dat er ‘extra’ karma op zit. Het is dus geen straf en het is ook niet nodig het te veroordelen en er een taboe van te maken. Het is een onbegrip van de geest over leven en dood. Voordat ik Boeddhist werd heb ik ook gedacht aan zelfdoding, maar heb het niet gedaan omdat ik ergens voelde dat het niets oploste. Ik moest door mijn lijden heen en mijn leven doorgronden. Uiteindelijk heb ik ervaren dat ik niet bang was voor de dood, maar voor het leven. Mijn zoektocht was er een waar ik veel moed voor nodig had en ik ben gelukkig door mijn moed vele leermeesters en leermomenten tegen gekomen. Nu help ik zelf mensen die depressief zijn, door mijn beroep als psycholoog en mijn levensbeschouwing als Boeddhist.
Ik wens voor de mensen die aan zelfmoord denken en degene die het ondergaan zijn veel moed toe om hun levenspad te aanschouwen en te doorgronden.